magi:ja (pisma Margite Stefanović i fotografije Srđana Vejvode)

Na poslednjoj fotografiji u ovoj knjizi je jedan krevet, ovlaš zategnute posteljine.
Krevet je prazan a zidovi goli i u kadru nema ničega što bi nam pomoglo da se odredimo prema prostoru i vremenu u kojem je fotografija nastala.
I bez konteksta – fotografija govori mnogo.
Udubljenja na jastucima i nabori na jastuku otkrivaju da je tu neko boravio.
Oba jastuka su, možda, još uvek topla.
Možda je sve fotografisano u trenu napuštanja sobe.
Možda je to tek jedno podne usred raspusta provedenog na moru, onaj trenutak kada pod suncem Mediterana sve izgleda večno, pa i sreća.

Kada čitalac poveže tu scenu sa poslednjim izabranim Margitinim rečima iz prepiske sa autorom fotografije, a onda otkrije gde je i kada je fotografija nastala priča postaje jasnija,  zaokružena – ali se ne završava, iako je knjizi kraj.

“Bešumno, bez ikakvog napora, ustrajava tako... prkoseći ne samo zakonima zemljine teže, već i nemogućnom sparivanju mirovanja i kretanja”*, reći će citat Kloda Simona na unutrašnjoj korici knjige.

Počinjem od kraja knjige “magi:ja”, zato što ono što se u njoj nalazi poziva čitaoca da pliva uzvodno, ka izvoru; da izbegne talase prljavštine i mutne poluistine koje kuljaju iz mora tabloidnih tekstova objavljivanih prethodnih godina, kao i knjiga o Margiti koje joj ne žele dobro, ali ne žele dobro ni čitaocima.
Počinjem od kraja zato što je “magi:ja” unikatno delo – satkano od fragmenata Margitinih pisama upućenih Srđanu Vejvodi i njegovih fotografija (Margite) nastalih početkom osamdesetih. Najveći broj njih su ‘fotografije iz života’, uz tek blagi dašak ‘scenskog’.
Tim segmentom njenog života se ova knjiga ne bavi, niti ga 'rasvetljava'.

Fragmenti pisama i veliki broj do sada neobjavljenih fotografija bi u drugim rukama najverovatnije bili tretirani kao podloga za još jedno lamentiranje nad Margitinim životom ili sumanuta ‘tumačenja’ pesama koje je svirala ili pisala – ali koncept ove knjige je potpuno drugačiji.

 “magi:ja” je neposredna, istovremeno ogoljena i slojevita; dirljivo intimna – na decentan način koji proističe iz čiste ljubavi i potpunog poštovanja.

Katarina Pejović koja je priredila ovu knjigu, u predgovoru između ostalog kaže:
“Pred vama se nalazi knjiga koja je mono-dijalog. Nimalo obična forma, ali to nisu ni njeni protagonisti. Ona je Magi – Margita Stefanović, pijanistkinja, arhitekta, deo ključnog autorskog trolista zvanog EKV. On je Srđan Vejvoda, romanista, prevodilac, fotograf. Tokom njihove veze i potonjeg dugogodišnjeg prijateljstva, 80-ih godina prošlog veka, nastaju mnogobrojne serije Srđanovih fotografija Magi, snimane u različitim atmosferama, stanjima, eksterijerima, enterijerima (...)
Fotografija je jasan čin razmene i komunikacije između fotografa i subjekta fotografije.
Pismo u jednom smeru je samotni glas.
Otud monolog. Otud dijalog.

Prijateljstvo i bliskost sa oboma dali su mi za pravo da se, na Srđanov poziv, latim zajedno sa njim, a potom i sa Željkom Serdarevićem, selekcije i dramaturškog strukturiranja tekstova i fotografija. Dali smo si slobodu da i odlomke iz pisama i fotografije kombinujemo mimo hronološkog reda, jer su, s ove vremenske distance, međusobno stupali u neke nove, autonomne odnose. Fotografije smo na kraju knjige indeksirali, zbog postojanosti fizičke topologije koja ih obeležava; odlomke smo odlučili da ne podvrgnemo toj klasifikaciji, jer oni podležu unutrašnjoj topologiji, onoj koju iscrtavaju stanja uma i srca. Kriterijum je, zapravo, bio jednostavan: amalgamirati odabrano tako da iz mora materijala izroni lični, intimni univerzum, lišen tabloidne privatnosti. Magi je, kao i Milan i cela EKV priča, kroz sve ove godine prečesto bila poligon za publicistički profit zasnovan na jeftinom senzacionalizmu iskrivljenih ili netačnih činjenica i interpretacija. Ipak, tu nepravdu njihovi prijatelji i poštovaoci polako, ali sigurno, ispravljaju.
Ovo je jedan takav korak.”

Ovakav koncept doveo je do čudesnog sazvučja reči i fotografija, iz kojeg se izrodilo nešto magično.
Pred vama je knjiga koja otkriva suštinu sa malo reči i koja – zahvaljujući brisanim prostorima i belini papira oko pisanih fragmenata i fotografija nudi dovoljno mesta za sve asocijacije, otkrića, iznenađenja ili osećanja čitaoca, nezavedenog tuđim učitavanjima i tumačenjima.

Ono što iz vas bude ispalo na te beline tokom čitanja učiniće svaki primerak ove knjige autentičnim, i samo vašim.
I u tome je magija.

*„Očigledna nastava“ Kloda Simona u prevodu Aleksandra Grujičića.
Citat kojim se završava „magi:ja“ je u ovoj knjizi ostavljen u originalu, na francuskom.)

Knjiga je dostupna i u knjižari Beopolis >>

Caetano Veloso - „Muito Romantico", ili kako sam pronašao još jednu najlepšu pesmu na svetu

Foto: Dany GIGNOUX

Od početka novembra ponovo primenjujem lekciju davno naučenu od jednog Kortasarovog junaka, onog koji je u gornjem levom džepu nosio knjižicu koja će zaustaviti metak namenjen njegovom srcu.

(Gornji levi džep ne mora biti stvaran, knjige se mogu nositi i u glavi. U skladu sa trenutkom Kortasarov junak se nije koristio pesmama ili scenama iz filmova. Ja mogu.)

Vremenom sam naučio da korica knjige ne mora biti tvrda, a pesma ne mora biti durska ili poletna. Nasuprot: što je više u sazvučju sa onim što jeste oko mene, metak ima manje šanse da rikošetira.

Zato sam najpre pokušao sa ranije potvrđenim, mučnim, ali efikasnim rečima Galeana, Kiša, Štajnera, Alehandra Sambre, Kortasarovim kratkim pričama. Fokus na Južnu Ameriku, mislio sam, oni razumeju diktaturu koju mi sada živimo.
Ali, to nije bilo dovoljno.

Onda se pojavio „Ainda Estou Aqui“, dobitnik Oskara za najbolji strani film iz Brazila o progonima i užasima života u diktaturi sedamdesetih - mučan, strašan i prepun muzike koja je ritmom i melodijama sugerisala sunce i radost, ali su tekstovi tih pesama bili teskobni.

(„Samba / Agoniza mas não morre / Alguém sempre te socorre / Antes do suspiro derradeiro...“).

Ne znam jezik, ali postoje načini da ga razumem.

Klik na klik, uz vodiča koji zna više od mene, razume jezik i muku - i mapa zvučnog pejsaža, donedavno verovatno slična onoj koju je u levom džepu uniforme imao Pedro Alvares Kabral nakon prvog boravka u tek ’otkrivenom’ Brazilu 1500. godine - postala je potpuno drugačija.
Algoritam se potpuno sludeo.

Klik na klik, i eto me u zagrljaju jedne od najlepših pesama ikada napisanih.
Ne preterujem. Pomalo sam čak i ljut na nju što me nije pronašla ranije. Svega je četiri godina mlađa od mene i sada smo u životnom dobu kada su takve razlike u godinama nebitne - ali joj opraštam, sluđen njenom lepotom, tekstom i melodijom.

Kaetano Velozo – muzičar, pevač, pisac i politički aktivista je napisao „Muito Romantico“ za drugog pevača, Roberta Karlosa, kojeg su u vreme diktature povremeno prozivali da izbegava da peva o mukama trenutka u kojem živi. U Karlosovoj verziji ova pesma odista ostaje „veoma romantična“, a njeni ključni stihovi kao da ostaju utopljeni u preslatkom koktelu

(„Tudo o que eu quero é um acorde perfeito maior
Com todo o mundo podendo brilhar num cântico
Canto somente o que não pode mais se calar
Noutras palavras sou muito romântico”).

Roberto ima takav glas, takav je i aranžman.

Ali, možda je baš zbog takvog sladunjavog aranžmana Kaetano godinu dana kasnije odlučio da je i sam snimi, u pratnji hora, i učinio da ova pesma postaje još nešto: protest čoveka koji je bio prognan iz domovine na tri godine zbog onoga što misli, ali iz kojeg nisu uspeli da prognaju ljubav prema zemlji u kojoj je rođen.
Velozo se vratio u pakao, kao i jedna od junakinja filma „Ainda Estou Aqui“.

Od svih izvedbi koje su zabeležene, nemoguće je voleti samo jednu Kaetanovu verziju. Monogamija je u ovom slučaju nemoguća.
Ona prva, studijska, u kojoj peva u pratnji hora zvuči poput himne grandioznog kraja, ili novog početka.



Na jednom koncertnom snimku je izvodi u pratnji bubnjeva i udaraljki, i ona postaje pesma oslobođenja.
Postoji još jedna, na kojoj su na bini samo Velozo, gitara i njegovih osamdeset godina.
Neke stihove peva kroz blagi osmeh, gotovo dečački, koji otkriva čoveka ponosnog na to što nije odustao kada je bilo najteže. I nije ostao bez ljubavi.



Tu prvu, ’horsku’ verziju i ovu poslednju ’akustičnu’ nosim sa sobom svakog dana.
Traje svega dva i po minuta, a dani su toliko intenzivni da je neophodno slušati je više puta dnevno.
Prebacujem te verzije pesme svakog jutra iz jednog džepa košulje u drugi, uveren da mogu da zaustave svaki metak koji cilja moje srce.
Neka je to i iluzija. Lekovita je, i drži me na nogama.
Ako metak ipak uspe da prođe,
ova pesma je dobra za kraj.

“Noutras palavras sou muito romântico”

*

Tekst i prevod na engleski:

Muito Romântico

Não tenho nada com isso nem vem falar
I have nothing to do with it, don't come talk to me

Eu não consigo entender sua lógica
I can't understand your logic

Minha palavra cantada pode espantar
My sung word may scare

E a seus ouvidos parecer exótica
And to your ears seem exotic

Mas acontece que eu não posso me deixar
But it happens that I can't let myself

Levar por um papo que já não deu, não deu
Be carried away by a conversation that didn't work, didn't work

Acho que nada restou pra guardar ou lembrar
I think nothing is left to keep or remember

Do muito ou pouco que houve entre você e eu
Of the much or little that happened between you and me

Nenhuma força virá me fazer calar
No force will make me shut up

Faço no tempo soar minha sílaba
I make my syllable sound in time

Canto somente o que pede pra se cantar
I sing only what needs to be sung

Sou o que soa eu não douro pílula
I am what sounds, I don't sugarcoat

Tudo o que eu quero é um acorde perfeito maior
All I want is a perfect major chord

Com todo o mundo podendo brilhar num cântico
With the whole world being able to shine in a chant

Canto somente o que não pode mais se calar
I sing only what can no longer be silenced

Noutras palavras sou muito romântico
In other words, I am very romantic

Prešlicavanje za Lice ulice :: Ana Ćurčin & The Changes, Suzanne Vega, Živa voda (jun 2025)

Tri nova albuma koji će se poigravati tvojim srcem, ušima i raspaljivati ti maštu, bez obzira na to da li ih slušaš krajem proleća ili ćeš ih poneti sa sobom u leto koje dolazi i dane koji ponovo postaju – sve kraći.

I ovaj uvod je kratak zato što želim da im se prepustiš što pre.

Ana Ćurčin & The Changes: „Sabiranje” (Popdepresija, 2025)

Nije lako sabrati se nakon slušanja ovih pesama. Iako nam je deo njih poznat od ranije – ovako složene one podsećaju koliko je važno neprekidno samo-preispitivanje strahova, briga, ljubavi, rastanaka i teških pitanja; da je taj proces često iscrpljujući, ali i blagotvoran – zato što nam pomaže da priznamo sebi šta nas gura (ili vuče) dalje, i čemu se uopšte vredi nadati.
Ukoliko nisam uspeo da te nagovorim da preslušaš „Sabiranje” ovakvom introspekcijom – pokušaću podsećanjem da je „Tu“ jedna od najlepših otpevanih pesama na našem jeziku u poslednjih nekoliko godina, ali i da naredna „Kao slučajno“ nije ništa slabija; da bi „Brinem“ trebalo da ima važno mesto na jutarnjoj i noćnoj plejlisti svakoga kome je stalo do sopstvenog srca, te da bi u nekim drugačijim okolnostima Ana & The Changes odavno punili mnogo veće koncerte prostore nego što sada čine.
To bi nakon ovakvog albuma moralo da počne da se događa.

Suzanne Vega - Flying with Angels (Cooking Vinyl, 2025)

Svet se mnogo puta promenio od kako se Suzan predstavila svetu albumom „Solitude Standing”, osvajala top liste remiksima „Tom’s Diner”, a srca pesmom „Luka“ i zadobila titulu “majke em-pe-trija” (mp3). Sasvim je izvesno – za ovih četrdeset godina se i ona promenila. Na sreću, neke stvari su ostale iste.
Njen grleni glas i dalje brzo pronalazi put od uha do srca. Suzan je sve umešnija u oblikovanju savršenih setno-slatkih komada (poslušaj “Alley”), i dalje pretače svet oko sebe u izuzetne, žive slike („Speaker’s Corner”, „Rats”), te i dalje oblikuje predivne omaže uzorima („Chambermaid” je direktna posveta Dilanovoj „I Want You”.) Sve ovo ne znači da će ovaj album biti visoko na zvaničnim listama najboljih u 2025. godini, ali njoj to odavno nije ni važno. Ne bi trebalo da bude važno ni nama. Najvažnije je što imamo trideset i osam minuta nove muzike sa kojom je divno komunicirati.

Živa voda ft. Darko Rundek – Angel’s Breath de/re/konstrukt (Menart, 2025)

Priča o Angel’s Breath – zajedničkom višegodišnjem projektu Mitra Subotića Sube i Milana Mladenovića, a koji je ovekovečen ovim albumom objavljenim u decembru 1994. prepričava se i dalje, nedovoljno glasno i najčešće završava rečenicom „ko zna šta su još mogli da stvore, da su imali vremena“.
Sticajem okolnosti, iako se za to pripremao, Milan ove pesme nikada nije svirao uživo.
Zato ova live izvedba skupine već poznatih muzičara pod imenom Živa voda dodatno raspaljuje maštarije. Okupljeni oko ideje da pred publikom de/re/konstruišu muziku koju su Suba, Milan i njihovi prijatelji i saradnici iz Brazila snimili u Sao Paulu – članovi Žive vode hrabro su se upustili u drugačije čitanje pesama “Praia do Ventu Eternu”, “Metak”, “Ogledalo”, “Čaura”, “Courage” i “Aplauzi”, potvrdili superiorost originala kao i staru Subinu mantru da muzika mora da bude živa, da se neprekidno kreće, dekonstruiše i vodi ka nečem novom.
Ovaj album je dokaz da muzika, kao i voda, uvek pronađe put.